VELIKA Britanija nekada je bila vodeća svjetska sila, kolonijalna imperija „u kojoj sunce nikada ne zalazi“. Vjerovalo se da je prvu modernu supersilu u 16. vijeku stvorila moćna flota u čiju se čast pjevalo „Britanija vlada morima“. Istina je drugačija. Za stvaranje i održavanje imperije jednako je bila zaslužna „tajna služba njenog veličanstva“. Ona je također vladala morem, ali informacijama. Ona ih je sakupljala, analizirala, procjenjivala i koristila kao oružje često moćnije od pomorske armade.
Zahvaljujući svojoj Tajnoj obavještajnoj službi SIS, Velika Britanija je i posle raspada kolonijalne imperije ostala svjketska sila koja ima moć da neupadljivo ali efikasno preusmjerava tokove istorije. Tajna SIS je u vrhunskim kadrovima biranim iz britanskog intelektualnog krema, ali i u posebnom odnosu prema SIS. Britancima je čast i privilegija da rade za tajnu službu svoje zemlje, u kojoj važi pravilo da nema stalnih saveznika i neprijatelja. Samo su interesi Velike Britanije stalni – kaže mr Goran Nikolić, autor knjige „Tajne službe Velike Britanije“.
Na promociji prve knjige, koja detaljno prikazuje strukturu i metode SIS, vladala je nazapamćena gužva, a u šarolikoj publici bilo je i nekoliko pažljivih slušalaca u dobro skrojenim odjelima koji nisu skidali tamne naočare.
Nikolić kaže da je interesovanje naroda Balkana za britansku tajnu službu obostrano, jer je za SIS Balkan na listi prioriteta.
– Balkan je u fokusu britanske tajne službe još od Prvog srpskog ustanka. SIS je ovdje bio aktivno uključen, prema mnogim svjedočanstvima, u važne događaje koji su odredili budućnost. Po britanskim izvorima, SIS je pripremio, organizovao i platio puč 27. marta 1941. godine. Preko agenture u Aleksandriji, zadužene za Balkan, kreirao je mišljenje saveznika o toku rata u Jugoslaviji i obezbijedio podršku Josipu Brozu Titu. Devedesetih je aktivno učestvovao u rušenju Slobodana Miloševića, čijim je transportom u Hag rukovodio savjetnik britanske ambasade Entoni Monkton, visokopozicionirani agent SIS – nabraja Nikolić.
Isti Monkton je bio savjetnik Maragaret Tačer u vrijeme dok je bila premijer. U Beogradu je devedestih službovao i Džozef Bazbi, jedan od šest vodećih ljudi SIS, sa dobrim vezama u SPS, ali i sa finansijerima DS i rukovodiocima Biroa za komunikacije Vlade Srbije posle 2000. godine. Postoje i podaci da je oficir SIS bio i Pedi Ešdaun, visoki predstavnik u BiH, poznat po negativnom stavu prema Republici Srpskoj.
Tajna služba je u više navrata spasila Veliku Britaniju i prije organizovanja puča 27. marta 1941. u Beogradu, kojim je bombardere Trećeg rajha preusmjerila od Engleske ka Balkanu. Malo je poznato da je SIS 1917. otkrio jednu njemačku poruku zbog koje su SAD ušle u Prvi svjetski rat.
– U tom trenutku Rusija je istupila iz rata, a Velika Britanija je na svaki način željela da u sukob uvuče SAD, jedinu silu koja je imala dovoljno resursa da pomogne borbu protiv Njemačke. Baš tada SIS je presrela telegram njemačkog ministra spoljnih poslova Cimermana. On je svom ambasadoru u Meksiku pisao da Njemačka počinje totalni podmornički rat u kome će meta biti i američki brodovi, zbog čega će se SAD vjerovatno uključiti u svjetski sukob. Cimerman je ambasadoru naložio da ubjedi predsjednika Meksika da napadne SAD i da posreduje kod cara Japana da napadne Ameriku s Pacifika – navodi Nikolić.
U presretnutom telegramu Cimerman obećava da će Njemačka, pošto pokori Evropu, pomoći ekonomski i vojno Meksiku i Japanu, da uzmu određene američke teritorije.
-Britanci su znali da u meksičkoj pošti postoji američki agent, koji je „slučajno“ došao u posjed tog telegrama, koji je, opet slučajno dešifrovan, i kasnije, naravno slučajno, dat medijima. Američko javno mnjenje se ustalasalo i tražilo ulazak u rat. Britanci su imali agenta koji je bio lični prijatelj američkog predsjednika i presudno uticao na raspored snaga SAD na evropskom ratištu. Ova operacija je jedan od najvećih uspjeha britanske obaveštajno-bezbjednosne zajednice i pravi primjer metoda rada SIS – zaključuje Nikolić.
STVARAJU KRIZE I RUKOVODE NjIMA
MODERNA britanska tajna služba osnavane je 1908. ali njeno postojanje zvanično je priznao tek premijer Džon Mejdžor 1994. godine.
-Tek 1996. donijet je prvi zakon koji je dao pravni okvir njenog rada. Sve do tada ona je radila izvan zakona i zvanično nije postojala, iako je o njoj napisano bezbroj knjiga, a kraljica je redovno išla na premijere filmova o Džejmsu Bondu, legendarnom špijunu u službi njenog veličanstva. To mnogo govori o samom SIS, koji radi u rukavicama i tradicionalno angažuje vrhunske kadrove koji stvaraju i rukovode krizama, a izvođači su s lokalnog nivoa – kaže mr Goran Nikolić.
